Deze week had ik een bijzonder interview. Ik ging met Annemarie – de oprichtster van ‘Huize Anna’ waar mijn moeder haar laatste levensjaar heeft doorgebracht – praten over de dood. Op een stralende middag reed ik richting Middenbeemster en flarden herinneringen spookten weer door mijn hoofd. Ik had dit ritje zo vaak gereden en nu ging ik weer zonder dat mijn moeder er was. Maar ik was niet verdrietig. Ze heeft een mooi, vol leven gehad, was bijna 86 toen ze stierf en haar laatste jaar werd ze liefdevol en met met respect verzorgd in een huiselijke, gezellige omgeving. Ze kwam weer buiten en heeft alle seizoenen nog kunnen meemaken op een mooie plek. Toen ze was overleden, werd haar lichaam niet meteen weggehaald om in een koelcel te belanden, maar de kist bleef – gekoeld weliswaar – staan in het tuinhuisje waar ze zo vaak langs schuifelde. Ik was benieuwd naar de visie van Annemarie op de dood, zij die zoveel mensen tijdens hun laatste uren heeft meegemaakt. In de auto bedacht ik waarom we toch zo bang zijn voor de dood en of ik die angst zelf ook deel.
[vision_notification style=”neutral” font_size=”12px” closeable=”false”] FOOD FOR THOUGHT | Persoonlijke column van Marit over wat haar bezighoudt en wat ze de afgelopen tijd heeft meegemaakt [/vision_notification]
Angst voor de dood
We moeten er allemaal aan geloven, de dood. Net zoals we geboren worden, gaan we ook weer dood. De een voortijdig, de ander na een lang leven. Maar ontlopen kunnen we het niet. Ouderdom en de dood is iets waar we in het Westen vaak met angst naar kijken. In deze maatschappij waar de jeugd wordt bejubeld en ouderen worden weggestopt, denken we liever niet na over ons eigen eindigheid. Dode lichamen worden het liefst zo snel mogelijk weggehaald en als we dan iets moeten zien, halen we dat het liefst uit verband. Zo willen de meeste vleeseters liever niet geconfronteerd worden met een dood dier, maar prefereren een losse kipfilet of gehaktbal. We ontlopen de dood in al haar echtheid. Waar komt die angst vandaan?
Huize Anna, het raam van de kamer van mijn moeder
Leeg omhulsel
Want aan alles komt een eind, dus ook aan het leven. Helpt het om te geloven dat je naar de hemel gaat of dat je ‘in wezen’ eigenlijk helemaal niet verdwijnt? Misschien wel. Mijn moeder zei altijd dat ze niet bang was voor de dood en dat ze tevreden terugkeek op een mooi leven. Maar toch, die laatste periode hield ze bijna krampachtig vast aan het leven, terwijl ze niets meer was dan een kasplantje. Daarom ben ik ook voorzichtig met uitspraken dat ik niet bang ben om dood te gaan. Zoiets weet je pas echt als je er zelf voorstaat. Wat ik wel weet is dat ik niet bang ben voor een dode, want dat is slechts een lichaam. Een lichaam dat in enkele uren kan veranderen van bezield wezen tot leeg omhulsel. Om die reden ben ikzelf geneigd te geloven dat er wel zoiets blijvends is als een ziel, een ‘wezen’ en dat bij het sterven alleen je lichaam en het daarmee je geïdentificeerde ego verdwijnt. Maar dat is mijn persoonlijke mening, weten doe ik het natuurlijk ook niet.
“Death is real”
De dood omarmen
“Death is real”, schreef Mo Gawdat in zijn boek ‘Solve for Happy’ (De Logica van Geluk). En hij voegde eraan toe: “This chapter has been the toughest thing I’ve ever had to write.” Hij schreef ook dat wij in het Westen liever niet over de dood praten, waardoor we er maar weinig over weten, iets dat ons vervolgens nog banger maakt. Terwijl er niets onnatuurlijks is aan de dood. De dood kan verdriet veroorzaken voor de nabestaanden, lijkt heel definitief en is dat in zeker opzicht ook. Maar de dood kan ook een verlossing zijn, na bijvoorbeeld een langdurige ziekte. Mensen die bijna-doodervaringen hebben meegemaakt vertellen unaniem dat ze door een ’tunnel van licht’ gingen en dat er een soort weldadige rust over hen heen kwam. Dat klinkt helemaal niet eng en misschien wel beter soms dan het alternatief: het leven hier.
Mo Gawdat heeft veel nagedacht over de dood. Hij verloor plotseling zijn tienerzoon door een medische fout en in plaats van de rest van zijn leven verbitterd en boos te zijn, onderzocht hij wat ons gelukkig maakt en hoe je dat gevoel nog kunt hebben na een intens traumatische ervaring. Want wij zijn veerkrachtiger dan we denken en door je grootste angst niet te negeren, maar recht in de ogen te kijken en vervolgens te omarmen (ook angst, als je dat voelt), kun je de jaren dat je hier nog bent meer rust en geluk ervaren.
Acceptatie en loslaten
Wat er is na de dood, kan niemand die nog leeft met zekerheid zeggen. De dood ontlopen, is ook niemand ooit gelukt. Maar hoe we ermee omgaan, kunnen we wel zelf bepalen. Juist die dingen aanpakken waar we wel controle over hebben en loslaten waar we niets aan kunnen doen, kan ons geluk vergroten. De dood gaat ook mij op een dag opzoeken. Tot die dag probeer ik zoveel mogelijk van de nu-momenten te genieten.
Het interview met Annemarie Schuitema is hier binnenkort te lezen.
I can tell you the secret. This feeling you have now about changing your life, if you follow it with a whole and complete heart, it never stops. That feeling will get bigger and bigger. When you do something with such purpose and get involved in other peoples life’s, then you will have an absolute rollercoaster of joyful, wonderful moments. (opent in een nieuw venster)